Almanya F-35 tedarikinde Avrupa yerine ABD’yi tercih etti
35 adet F-35A Lightning II savaş uçağı tedarik etmeyi planlayan Almanya, uçakların İtalya yerine ABD’deki kesin montaj ve denetim (FACO) tesislerinde üretilmesine karar verdi.
Berlin idaresi, Alman Hava Kuvvetleri Luftwaffe için mukaveleye bağlanan 35 adet Lockheed Martin F-35A Lightning II savaş uçağının, İtalya Cameri’deki Avrupa merkezli FACO yerine ABD’nin Fort Worth, Teksas’taki sonuncu montaj ve denetim (FACO) tesisinde üretilmesine karar verdi.
Lockheed Martin’den Janes’e yapılan açıklamada şu tabirlere yer verildi: “Şu anda Alman F-35 uçaklarının en son montaj ve denetiminin Almanya, İngiltere ve İtalya dahil olmak üzere Avrupa’nın dört bir yanından gelen ana bileşenler kullanılarak Fort Worth tesisinde gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.”
Luftwaffe’nin 35 adet F-35A teslim alması, teslimatların 2026’da ABD’de başlaması ve birinci uçağın 2027’de Almanya’ya ulaşması planlanıyor. Lockheed Martin, Almanya’nın Avrupa üretimi yerine ABD üretimini F-35’leri tercih etme kararı hakkında detaylı bilgi vermezken, Alman Silahlı Kuvvetleri Bundeswehr yorum yapmadı.
İtalya, Hollanda ve İsviçre daha evvel F-35 filolarının tamamını ya da bir kısmını Cameri’de üretme taahhüdünde bulunmuşken, ABD hükümeti kısa müddet evvel Avrupa’daki tesisi, kullanmak isteyebilecek başka kıta müşterilerine de açmaya karar verdi.
F-35 projesinde Türkiye’nin rolünü Almanya’ya verdiler
ABD merkezli Lockheed Martin ve Northrop Grumman şirketleri, kısa mühlet evvel Rheinmetall AG ile F-35 orta gövdesi için stratejik tedarik kaynağı olarak bir niyet mektubu imzaladı. Bu potansiyel paydaşlık ile Almanya’da ikinci bir F-35 orta gövde entegre montaj sınırı (IAL) kurulacak.
F-35 Programı’nın ortak üreticileri ortasında yer alan Türkiye, S-400 tedariki münasebet gösterilerek Eylül 2021’de programdan çıkarılmıştı. Programdan çıkarılmadan evvel yaklaşık 11 Türk savunma sanayii şirketi, F-35 Lightning II savaş uçağı içni bir dizi kritik modülün üretimini gerçekleştiriyordu.
Bahsi geçen 11 şirket ortasında bulunan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, tıpkı Rheinmetall üzere Northrop Grumman’a teslim edilmek üzere F-35 uçağının orta gövdesini üretiyordu. Türkiye’nin programdan çıkarılmasının akabinde 11 Türk şirketinin modül üretimi de sonra ermiş oldu. F-35 Programı’nın ana yüklenicisi Lockheed Martin, bir müddettir Türk şirketlerinin iş hisselerini öbür yerli ve yabancı şirketlere dağıtmak için çalışmalar yürütüyor.
Rheinmetall ile ABD’li şirketler ortasında yapılan ve Avrupa’da ikinci bir F-35 orta gövde entegre montaj çizgisinin kurulumunu kapsayan mutabakat, bir manada TUSAŞ’ın rolünün Alman Rheinmetall şirketine verilmesi manasına geliyor.
Türk şirketlerinin programdan çıkarılması, F-35 tedarik zincirinde kıymetli sorunlara yol açmış ve hem tedarik meseleleri ortaya çıkmış hem de maliyetler artmıştı. Türk firmalarının programdan çıkarılmalarının oluşturduğu negatif tesirlerin, F-35 tedarik zinciri üzerinde bir müddet daha devam edeceği varsayım ediliyor.
Öte yandan Türkiye, 100’den fazla F-35 savaş uçağı tedarik edecekti. Türk Hava Kuvvetleri için üretilen 6 adet F-35A savaş uçağı ise halihazırda ABD Hava Kuvvetleri depolarında koruma ediliyor.
Kaynak: